Stewia to roślina o wyjątkowo słodkich liściach (Stevia rebaudiana) oraz słodzik z niej otrzymywany. Roślina stewia (Stevia rebaudiana) pochodzi z Ameryki Południowej i wykorzystywana jest tam od setek lat jako naturalny słodzik i lekarstwo. Współczesne badania potwierdzają, że stewia jest bezpiecznym zamiennikiem cukru i ma korzystne działanie przy nadciśnieniu i cukrzycy. Dbasz o zdrowie, szczupłą sylwetkę, nie chcesz lub nie możesz jeść cukru? Stewia może być dla Ciebie dobrą alternatywą.
Istnieje ponad 200 gatunków stewii, z których najsłodszym zbadanym jest Stevia rebaudiana. Gatunek ten pochodzi z Paragwaju i dorasta przeciętnie do 30-60 cm. Indianie Guarani używają stewię od ponad 1500 lat i nazywają ją słodkim ziołem. W 1899 r szwajcarski botanik Moisés Santiago Bertoni po raz pierwszy opisał szczegółowo roślinę stewię i jej słodkie właściwości. W 1931 roku dwaj francuscy chemicy wyizolowali glikozydy, które dają stewii słodki smak.
Stewia zaczęła zyskiwać popularność na początku lat siedemdziesiątych. Wtedy ukazały się badania, w których podejrzewano sztuczne słodziki, takie jak cyklaminian i sacharyna, o działanie rakotwórcze. Potrzebne stało się znalezienie bezpiecznej alternatywy. W Japonii zaczęto uprawiać stewię oraz opracowano metody otrzymywania wodnego ekstraktu z liści i oczyszczonych stewiozydów. Pierwszy komercyjny słodzik ze stewii został wyprodukowany tam w 1971 roku. W Japonii stewia szybko zyskiwała popularność, osiągając aż 40% udział w rynku słodzików. W innych częściach świata stewię zaczęto używać powszechnie dużo później. W Stanach Zjednoczonych Agencja Żywności i Leków (FDA) dopuściła stosowanie rebaudiozydu A jako słodzika w grudniu 2008. W Unii Europejskiej pozwolono na używanie wszystkich glikozydów stewiolowych w grudniu 2011.
Liście stewii zawierają około 10% glikozydów stewiolowych, które są około 300 razy słodsze od cukru. Sama roślina jest więc około 30 razy słodsza od cukru. Glikozydy stewiolowe to cząsteczki składające się z glukozy i innej niecukrowej substancji (zwanej aglikonem). Glukoza obecna glikozydach pobudza receptory słodkiego smaku na języku, wywołując wrażenie słodkości. Wyróżniono kilka glikozydów stewiolowych, z czego największe znaczenie mają dwa: stewiozyd i rebaudiozyd A. Najsłodszy i najlepszy pod względem smaku jest rebaudiozyd A. Zawiera on aż cztery cząsteczki glukozy, więc smakuje słodziej niż uboższy w glukozę stewiozyd. Ostatnio hodowcy otrzymali nowe odmiany stewii bogatsze w glikozydy stewiolowe, a szczególnie rebaudiozyd A. Niska zawartość stewiozydu, a wysoka rebaudiozydu A jest pożądana ze względów smakowych. Niektóre z gorzkich receptorów języka reagują na aglikony. Szczególnie stewiozyd może mieć lekko gorzkawy smak. Stewia nie smakuje identycznie jak cukier, słodycz stewii jest wyczuwana później i trwa dłużej.
Glikozydy stewiolowe nie są trawione, więc nie dostarczają kalorii. W przewodzie pokarmowym, rebaudiozydy są metabolizowane do stewiozydu. Następnie steviozyd jest rozkładany na glukozę i stewiol. Uwolniona glukoza jest wykorzystywana przez bakterie jelitowe i nie jest wchłaniana do krwiobiegu. Stewiol nie jest trawiony i zostaje wydalony.
Słodziki sztuczne nie występują w przyrodzie, powstają w wyniku procesów chemicznych. Najpopularniejszy jest aspartam, dodawany do deserów, cukierków, gum do żucia i napojów light. Zawiera on fenyloalaninę, która jest ona niebezpieczna dla chorych na fenyloketonurię. Ich organizm nie rozkłada tej substancji i jej nadmierne spożycie może doprowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń mózgu. Innym minusem aspartamu jest jego nietrwałość. W wysokiej temperaturze czy zasadowym środowisku szybko traci słodycz. Acesulfam K jest pozbawiony tej wady, dlatego można go używać do słodzenia gorącej herbaty czy kawy oraz do wypieków. Sacharyna stosowana jest w wyrobach dietetycznych wspomagających odchudzanie i produktach spożywczych dla osób chorych na cukrzyce.
